Waarom is bodemverzorging in stedelijke gebieden noodzakelijk?

Steden zijn de plekken waar het grootste deel van de wereldbevolking woont. Sterker nog, tegen 2100 zal naar verwachting 85 procent van ons in stedelijke gebieden wonen (OECD, 2015). Steden zullen dus de plek blijven waar de meesten van ons te maken krijgen met complexe en onderling verbonden sociaal-ecologische uitdagingen. Tot deze uitdagingen behoren onder meer de bodemgezondheid en de biodiversiteit.

​

Bodem slaat wereldwijd meer koolstof op dan in alle bovengrondse plantenbiomassa zit (Terrer et al., 2021). Gezonde bodem voorkomt erosie en verzacht droogte en overstromingen vanwege het vermogen om grote hoeveelheden water te absorberen en op te slaan (Bünemann et al., 2018). Pas onlangs is het duidelijk geworden dat bodem voortdurende verzorging nodig heeft (de la Bellacasa, 2017), inclusief stedelijke bodems.
 

Maar bodemecosystemen, net als zoveel andere ecosystemen, staan ​​onder toenemende druk door antropogene activiteit (van der Putten et al., 2023). Wereldwijd is meer dan een derde van de bodem van de aarde gedegradeerd door industrialisatie- en moderniseringsprocessen (Watts, 2019; Ontl & Schulte, 2012; Europese Commissie, 2020), met name door de aanhoudende verstedelijking (Ferreira, Walsh & Ferreira, 2018).
 

Het erkennen van het belang van de bodem vereist een paradigmaverschuiving in stedelijke ruimtelijke planning en ontwerp. Dat is waar mijn collega's en ik nu aan werken. Een bodempositieve vorm van verstedelijking, wat sommigen een 'multispecies urbanism' hebben genoemd (Solomon en Nevejan, 2019), zou niet alleen leiden tot gezondere bodem (gemeenschappen), maar zou ook helpen bij inspanningen om emissies te verminderen, de veerkracht van steden tegen klimaatverandering en aanpassing te verbeteren, de biodiversiteit te helpen herstellen (Ojo et al., 2022) en veel meer open groene ruimte te bieden voor onze soort en anderen.

Wat is compost?

Compost is een natuurlijk, organisch materiaal dat wordt gecreëerd door de afbraak van organisch materiaal, zoals etensresten, tuinafval en andere plantaardige materialen. Na verloop van tijd breken deze materialen af en transformeren ze in een donkere, voedingsrijke stof die zeer gunstig is voor het verbeteren van de bodemkwaliteit en het ondersteunen van plantengroei.

​

Keukenafval, dat fruit- en groenteresten, koffiedik, eierschalen en andere voedselresten omvat, speelt een cruciale rol in het composteren. Deze materialen zijn rijk aan stikstof, een essentieel onderdeel van het composteerproces, dat helpt om ander organisch materiaal efficiënter af te breken. Door keukenafval te scheiden van andere soorten huishoudelijk afval, zorg je ervoor dat deze waardevolle materialen volledig kunnen worden benut in het composteerproces, in plaats van te worden verbrand in verbrandingsovens. Het verbranden van organisch afval is niet alleen verspilling, maar ook schadelijk voor het milieu, omdat het bijdraagt aan luchtvervuiling en de uitstoot van broeikasgassen zoals kooldioxide.

​

Het scheiden van keukenafval van plastics, metalen en glas is cruciaal. Verontreinigingen uit deze materialen kunnen het composteerproces verstoren, de kwaliteit van de geproduceerde compost aantasten en zelfs schadelijke chemicaliën in de bodem introduceren. Door keukenafval apart te houden, behoud je de zuiverheid van de compost, waardoor het veiliger en effectiever wordt voor gebruik in tuinen, landschappen en landbouw.

​

Bovendien vermindert het afleiden van keukenafval van verbrandingsovens de hoeveelheid afval die moet worden verbrand, waardoor de milieueffecten van afvalverbranding afnemen. Verbrandingsovens zijn energie-intensief en dragen bij aan vervuiling, waaronder de uitstoot van giftige stoffen in de atmosfeer. Door in plaats daarvan organisch afval te composteren, verminderen we niet alleen de druk op verbrandingsfaciliteiten, maar creëren we ook een waardevolle hulpbron die de bodemgezondheid kan verbeteren en duurzame landbouw kan bevorderen. Zo spelen het zorgvuldig scheiden en composteren van keukenafval een sleutelrol in het bevorderen van duurzaamheid, het verminderen van milieuschade en het verrijken van de bodem om gezonde plantengroei te ondersteunen.

 

Wat als er plastic en ander afval in mijn compost zit?

Dit is onderdeel van het proces. Collectief zijn we opnieuw aan het leren hoe we ons afval moeten sorteren en beheren. De haperingen in het nieuwe systeem zullen tijd nodig hebben om opgelost te worden. Zie dit als een overgangsmoment. Omdat het beheer van organisch afval lokaal gebeurt, op gemeenschapsniveau, wordt de aanwezigheid van plastic in compost een educatieve, directe feedback. Plastic is overal, letterlijk (Guo et al., 2024), en we zullen er niet snel of gemakkelijk vanaf komen.

Hoe is dit gerelateerd aan de mitigatie van en aanpassing aan de klimaatverandering?

Composteren, en in het bijzonder het effectief beheren van organisch keukenafval, speelt een belangrijke rol bij zowel klimaatverandering adaptatie als mitigatie. Op het gebied van klimaatverandering mitigatie helpt composteren om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Wanneer organisch afval zoals keukenresten naar verbrandingsovens wordt gestuurd, draagt het bij aan de uitstoot van kooldioxide en andere schadelijke stoffen in de atmosfeer. In stortplaatsen breekt organisch afval anaëroob af, wat methaan produceert, een krachtig broeikasgas. Door organisch afval in plaats daarvan te composteren, voorkomen we deze uitstoot en verminderen we de totale koolstofvoetafdruk aanzienlijk.

​

Aan de adaptatiekant verbetert composteren de bodemgezondheid door de structuur, vochtretentie en voedingsstoffeninhoud van de bodem te verbeteren. Gezondere bodems zijn beter bestand tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals droogtes en zware regenval, die steeds vaker en heviger worden. Bodems verrijkt met compost kunnen tijdens droge periodes beter water vasthouden en de afvoer verbeteren tijdens zware regenval, wat helpt om bodemerosie en voedingsstofafspoeling te verminderen. Deze toegenomen veerkracht in landbouwsystemen en natuurlijke landschappen is cruciaal voor aanpassing aan het veranderende klimaat.

​

Daarnaast ondersteunt composteren de vastlegging van koolstof in de bodem. De organische stof die door composteren aan de bodem wordt toegevoegd, kan koolstof opslaan, waardoor de hoeveelheid kooldioxide in de atmosfeer vermindert. Dit draagt bij aan langetermijn mitigatie van klimaatverandering door te helpen het klimaatsysteem te stabiliseren. Zo is composteren, vooral wanneer het gaat om het zorgvuldig scheiden en beheren van organisch keukenafval, een krachtig instrument voor zowel het verminderen van de oorzaken van klimaatverandering als het helpen van gemeenschappen om zich aan te passen aan de onvermijdelijke gevolgen ervan.

Wie doet er al bodemzorg bij mij in de buurt?

Bodemzorg is tegelijkertijd eenvoudig en complex. Het omvat veel mensen en organisaties met verschillende achtergronden. Soms overlappen ze elkaar, en soms lopen ze uiteen. Bodemzorg in het Antropoceen kan onverwacht, tegenstrijdig en omstreden zijn. Het kan ook veel plezier opleveren. Deze kaart toont een aantal mensen en instellingen die betrokken zijn bij bodemzorg in en rond Amsterdam. Naarmate we meer leren, zullen er meer namen worden toegevoegd. Ken je iemand die op de kaart zou moeten staan, stuur ons dan een e-mail op info@gunkspace.org.

​

Wat is een bodemzorg knooppunt?

Er is momenteel geen uitgebreide organische afvalverwerking in Amsterdam. Tegelijkertijd zijn stedelijke bodems vaak verontreinigd. Dit zijn met elkaar verbonden processen van verstedelijking, maar hun beheer blijft gescheiden. Bodemsanering kan worden gekoppeld aan organische afvalverwerking om een geïntegreerd, holistisch, gedecentraliseerd en op de gemeenschap gebaseerd infrastructuurnetwerk van bodemzorgknooppunten te vormen dat stedelijke bodems kan verbeteren, vervuiling kan verminderen en een onmiddellijke sociaal-ecologische transformatie van stedelijke systemen kan faciliteren.

 

Er is echter nog veel te (her)bouwen. Dit project wil de voortdurende verwijdering van bodem uit menselijke leefomgevingen door eeuwen van modernisering en industrialisatie uitdagen, processen die gebaseerd zijn op een reeks technologieën. Deze technologieën omvatten niet alleen de fysieke apparaten, maar ook de sociale, economische en politieke mechanismen en systemen die hebben geleid tot onze huidige situatie van massale uitsterving, ongecontroleerde emissies, toenemende sociale ongelijkheden en milieuschade. Maar technologie is niet inherent destructief; er zijn juist alternatieve varianten die regeneratieve modellen van co-existentie kunnen ondersteunen. Het knooppunt is een van die technologieën.

​

Knooppunten saneren bodems en beheren organisch afval, maar ze bevorderen ook gemeenschapsvorming door middel van voortdurende evenementen en workshops die kunst en wetenschap samenbrengen. Ze betrekken een divers publiek bij kwesties die verband houden met bodemsanering en de bredere klimatologische, sociaal-ecologische en sociaal-politieke verbanden daarvan.